هورمونهای گیاهی
هورمونهای گیاهی (PLNAT GROWTH REGULATORS)
مقدمه:
شکل،رشد،تروپیسم ها و فعالیت گیاه یا جانور پرسلولی نیاز به ارتباط بین سلولهای تشکیل دهند بخش های مختلف دارد.
ساچس درصد سال پیش عنوان داشت: پیام رسانهای شیمیایی، مسئول رشد و شکل گیری اندامهای مختلف گیاه هستند. و عوامل مختلف خارجی روی پراکنش این مواد درون گیاه تأثیر می گذارند.
جانوران: این مواد شیمیایی تنها درمحل های خاصی که غده نام دارد تولید می شود و به محل دیگرانتقال یافته و اثر خود را نشان می دهد.
گیاهان: همه این مواد ازمحل دیگر نمی آید وممکن است در محل تأثیر تولید شود.
نحوه عمل:
هورمونهای گیاهی در مقادیر بسیار کم تأثیر می گذارند. تغییر غلظت ممکن است نحوه تاثیر را تغییر دهد.
امروزه مشخص شده تنظیم کننده رشد با پروتئین خاصی بنام گیرنده(Receptor)که احتمالاً در غشا سلول وجود دارد واکنش می دهد
کمپلکس هورمون-گیرنده شکل فعال هورمون است و به سلول پیام خاص را می دهد.
تقسیم بندی:
در پنج گروه طبقه بندی می شوند:
اکسین ها
جیبرالین ها
ساتیوکنین ها
اتیلن و بازدارنده های رشد
اکسین:
به مواد شیمیایی و طبیعی گفته می شود که باعث رشد طولی کلئوتپیل و ساقه می شوند.
انواع اکسین ها
اکسین طبیعی : ایندول استیک اسید (IAA)
اکسین های مصنوعی زیادی نیز تولید شده است:
نفتالن استیک اسید (NAA)
ایندول بوتیریک اسید (IBA)
تو-فور دی
آنتی اکسین ها: گروهی از ترکیبات هستند که از فعالیت اکسین ها جلوگیری می کنند.
محل تولید اکسین ها
در گیاه بیشترین میزان اکسین آزاد در مریستم انتهایی شاخه و برگهای جوان دیده می شود.
اسید آمینه تریپتوفان
اثرات فیزیولوژیکی اکسین
1-افزایش رشد طولی ساقه و کلوپتیل
2- ممانعت از رشد طولی ریشه
3- افزایش تقسیم سلولی در ساقه
4- جلوگیری از رشد جوانه های جانبی که موجب ایجاد غالبیت انتهایی Apical dominance می گردد
5- دخالت در نمو میوه
6- تأخیر در ریزش برگها
7-دخالت در فتوتروپیسم ناشی از نور
8- دخالت در ظهور برخی ژنهای ویژه
کاربرد های تجاری اکسین
دخالت در تولید میوه های بدون بذر(پارتنوکارپ)
تحریک گلدهی
استفاده در تنک میوه
استفاده بعنوان علف کش
جیبرالین ها
دانشمندان ژاپنی با مطالعه نوعی بیماری در مزارع برنج این ماده را از نوعی قارچ جدا سازی نمودند.
انواع مختلفی از این ترکیب وجود دارد.
مهمترین ترکیب این گروه اسید جیبرلیک 3GA نام دارد.
هنوز روش تولید جیبرالین مصنوعی یافت نشده است.
حداکثر مقدار جیبرالین در بذر وجود دارد و اغلب در همین محل ساخته می شود.
جیبرالین در ریشه نیز ساخته می شود.
اثرات فیزیولوژیکی جیبرالین ها
1- طویل شدن ساقه گیاهان پاکوتاه DWARF
2- بولتینگ BOLTING در گیاهان روز بلند
3- تغییر دادن نونهالی
کاربردهای تجاری
تولید انگور بدون دانه
تولید مالت در جو
اصلاح نباتات
سایتوکنین ها
وظیفه: دخالت در تقسیم سلولی
انواع مهم : کینتین- زاتین
مریستم های انتهایی ریشه مناطق اصلی ساخت سیتوکنین می باشند.
سیتوکنین های تولید شده در ریشه از طریق آوند چوبی به اندام هوایی منتقل می شوند.
این فرم انتقالی سایتوکنین غیر فعال است و پس از انتقال به برگ به فرم فعال تبدیل می شوند.
نقش بیولوژیکی سایتوکنین ها
تاخیر در پیری
انتقال مواد غذایی
سنتز پروتئین
اتیلن
اگرچه اتیلن یک گاز است ولی جزء تنظیم کننده های رشد طبقه بندی می شود.
نقش : دخالت در پیری و رسیدن
اتیلن به راحتی از بافت های گیاهی آزاد شده و به حالت گاز از میان فضاهای بین سلولی به بیرون از بافتها منتشر می شود
یکی از مشکلات کار برروی اتیلن ماهیت گازی آن بود.
با تولید اتفن (فرم مایع اتیلن به همراه کلر و فسفر) این مشکل حل شد.
منابع تولید اتیلن
در حالت بیولوژیکی بافت های پیر، میوه های رسیده ، بافتهای زخمی مقدار زیادی اتیلن تولید می کنند.
تمام اندام های در گیاهان عالی توانایی تولید اتیلن دارند.
برگهای جوان نیز منبع تولید اتیلن هستند و اتیلن بیشتری نسبت به برگهای بالغ تولید می کنند.
اثرات فیزیولوژیکی اتیلن
1- تسریع رسیدن میوه (سیب – گلابی- موز – گوجه فرنگی)
2- ریزش: برای تنک و یا برای سهولت برداشت میوه یا علف کش
5- شکستن خواب بذر و جوانه
7- افزایش ریشه زایی (مشابه اکسین)
8- دخالت در گلدهی
بازدارنده های رشد
این تنظیم کننده های رشد به دو گروه مهم تقسیم می شوند:
بازدارنده ها:
ABA
کند کننده ها:
فسفون D- مالئیک هیدرازید- سایکوسل C.C.C – پاکلوبوترازول PP333
اسید ابسایزیک اسید (ABA):
تولید آن در تمام اندامهای اصلی و بافتهای زنده از کلاهک ریشه تا جوانه انتهایی ساقه صورت می گیرد.
سلولهای دارای کلروپلاست یا آمیلوپلاست مهمترین منابع تولید ABA هستند.
اثرات ABA در گیاهان
1- خواب جوانه و بذر
2- بسته شدن روزنه
3- افزایش جذب آب و تحریک ریشه برای جذب آب
4- دخالت در فرآیند پیری و ریزش
5- افزایش مقاومت گیاه نسبت به تنش های محیطی مانند شوری- خشکی- سرما .
